Daleko jest mi do bycia znawcą przedmiotu ale mieszkając przez prawie że 10 lat w Portugalii, z czego rok na Alfamie (20 m od jednego z najlepszych klubów fado w mieście - Mesa de Frades), miałem okazję wysłuchać różnych interpretacji fado. Począwszy od sąsiadki z "mojej" Rua dos Remedios, podśpiewującej sobie w ciągu dnia, ot tak sobie - dla przyjemności, poprzez występy Pedro Moutinho czy Any Moura we wspomnianym Mesa de Frades, czy dużych koncertów Marizy, Camané czy Dulce Pontes. Chłonąłem fado w sposób zupełnie naturalny, słuchając go i rozmawiając o nim z mieszkańcami Alfamy, jak najbardziej autentycznymi w swoich ocenach, które niejednokrotnie zdziwiłyby naszych polskich fanów tego gatunku muzycznego ...
Kiedy tylko było to możliwe, w czwartki po północy schodziłem ze swojego, położonego na trzecim piętrze mieszkania i ustawiałem się pod zamkniętymi drzwiami Mesa de Frades. Jeśli grała muzyka, grzecznie czekałem, aż utwór się skończy i dopiero wtedy naciskałem dzwonek. Po ich drugiej stronie błyskało delikatne czerwone światełko, sygnalizujące obsłudze, iż ktoś chciałby wejść do środka. Przez uchylone drzwi szybko wciskałem się do, jak zwykle zatłoczonej salki, wielkości średniego pokoju.
Znajdowałem sobie wolny kącik, z braku miejsca, nierzadko podpierając ścianę. Zamawiając kieliszek czerwonego vinho da mesa za euro lub dwa, chłonąłem muzykę i niezwykłą atmosferę miejsca. Jej niezwykłość brała się nie tylko z faktu, iż koncerty odbywały się w dawnej przydomowej kapliczce, wyłożonej nieomal od podłogi po sufit XVIII - wiecznymi azulejos. Atmosferę tworzyli przede wszystkim ludzie, którzy tam się znajdowali.
O tej godzinie bowiem przychodzili tam już tylko "sami swoi". Atmosfera stawała się z godziny na godzinę coraz gorętsza (niezły tłumek ludzi stłoczonych na niewielkiej powierzchni...) i intensywniejsza. Bywało, iż wychodziłem stamtąd koło 5 nad ranem. W miarę upływu czasu i ilości wypitego vinho tinto, granice pomiędzy artystami i "widzami" powoli się zacierały. Darzało się nieraz, iż osoba siedząca obok mnie, wstawała nagle i "przejmowała" zwrotkę lub dwie, wpadając w "słowo" głównemu śpiewakowi, zbierając tak samo gorące brawa, jak i sam "profesjonalny" artysta.
(dźwięk zarejestrowany za pomocą prostego dyktafonu podczas koncertu w Mesa de Frades - bez obrazu)
Swoich sił w fado próbowali zarówno ich najmłodsi, jak i najstarsi adepci. Ci zupełnie nieznani, kucharki pracujące w kuchni ale również i wspomniany już przeze mnie Pedro Moutinho czy Ana Moura. Urokowi tego miejsca i całej ulicy, przy której Mesa de Frades jest położone, nie oparł się także jakiś czas później i Marcin Kydryński i Anna Maria Jopek, czego widomym znakiem jest piosenka na jej najnowszej płycie, zatytułowana ... "Rua dos Remedios".
Tym bardziej się cieszę (mając jeszcze w uszach dźwięki fado z Alfamy), iż również i w Polsce pojawiły się osoby, które w doskonały sposób potrafią zinterpretować, niełatwy przecież temat, jakim jest fado. Dzisiaj miałem okazję usłyszeć jedną z nich - Kingę Rataj.
Maria Lisboa, wyk. Kinga Rataj
Po pierwsze, śpiewa ona fado w jego ojczystym języku i co warto dodać - języku bardzo dobrym. Nie stara się na siłę powielać to, co jest dane chyba tylko Portugalczykom - specyficzne wibrato i manierę śpiewania, charakterystyczną dla najbardziej tradycyjnych wykonań tego typu muzyki. Kinga Rataj jest swoistym pośrednikiem, dzięki któremu emocje zawarte w fado, przetworzone przez nią, stają się zrozumiałe nawet dla tych słuchaczy, którzy języka portugalskiego nie znają ... Jak dla mnie to jest właśnie największym komplementem, świadczącym o tym, że artystce udało się oddać w swoich interpretacjach to, co najważniejsze - saudade, tristezę, piękno Lizbony, żal za kochankiem, ból rozstania czy pragnienie wolności.
Kinga Rataj, zdjęcie z myspace.com
Myślę, że właśnie szczególny sentyment Polaków do fado (objawiający się m.in. w wypełnionych po brzegi salach podczas występów gwiazd tej muzyki w naszym kraju) jest doskonałym przykładem na to, że Portugalczyków i Polaków łączy jakaś niewidzialna nić podobnej wrażliwości, spinająca europejski kontynent muzyczną klamrą.
Swoistym sprawdzianem tego, czy muzyka fado przekroczyła na dobre granice kraju, w którym się narodziła, będzie głosowanie UNESCO nad wpisaniem fado na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego ... O jego rezultatach dowiemy się już 26 lub 27 -go listopada.
Życzymy powodzenia!
